8 i 9 października w opolskich pociągach POLREGIO trwa wyjątkowa akcja społeczno-artystyczna „Tu byli”. Jej celem jest uczczenie pamięci o Powstańcach Warszawskich, którzy w październiku 1944 r. trafili do niewoli, a następnie byli transportowani w nieludzkich warunkach do obozu jenieckiego w Lamsdorf (obecnie Łambinowice).
W ramach akcji w pociągach kursujących z Opola do Łambinowic oraz na stacjach kolejowych: Opole Główne, Tułowice i Łambinowice można spotkać aktorów z opolskiego Teatru Ekostudio oraz edukatorów z Centralnego Muzeum Jeńców Wojennych w ciemnych strojach, rozdających napotkanym podróżnym zagadkowe jabłka – symbol akcji. Właśnie one wielokrotnie pojawiają się we wspomnieniach powstańców. Jabłka, przekazywane przez miejscową ludność, były często jedynym, co dzieliło Powstańców od głodowej śmierci.
Organizatorami akcji „Tu byli” są Opolski Zakład POLREGIO S.A. oraz Centralne Muzeum Jeńców Wojennych.
Tragiczne losy Powstańców
Na początku października 1944 r. Warszawę opuściło ok. 17,5 tys. polskich jeńców – mężczyzn, kobiet i dzieci walczących w Powstaniu Warszawskim. Blisko 6 tys. z nich przewieziono koleją do oddalonej o 380 km wsi Lamsdorf, przy której działał jeden z największych jenieckich obozów wojennej Europy – Stalag 344. Podróż trwała nawet trzy dni. Powstańcy byli transportowani w zadrutowanych wagonach towarowych – bez jedzenia i wody. Pierwszy transport przybył na miejsce w nocy z 6 na 7 października 1944 r.
Część powstańców przetrzymywano w obozie Stalag 344 do końca działań wojennych. Większość była jednak transportowana do innych obozów. Po zakończeniu II wojny światowej, nazwę przyłączonej do Polski wsi Lamsdorf zmieniono na Łambinowice, które dziś są oficjalnym Miejscem Pamięci Narodowej.