))
Podróż bez barier
Jak co roku, 11 dnia listopada nasz kraj stanie na baczność, by uczcić odzyskanie niepodległości. Już ponad wiek temu, po wielu latach zaborów, Polska wywalczyła sobie wolność. Nie zawdzięczamy tego jednemu wydarzeniu czy konkretnej bitwie – był to dłuższy, bardziej złożony proces, a data 11 listopada jest jedynie datą symboliczną, ustanowioną jako Święto Niepodległości w 1937 roku.
Choć kojarzą się z tym dniem głównie wielkie uroczystości okolicznościowe takie jak marsze, parady czy biegi, warto rozważyć bardziej indywidualne sposoby oddawania hołdu bohaterom ówczesnych zdarzeń. Przedstawiamy kilka propozycji miejsc wartych odwiedzenia z okazji Święta Niepodległości.
Warszawa
Przybycie Józefa Piłsudskiego do Warszawy 10 listopada 1918 r. jest jednym z najbardziej symbolicznych momentów w procesie odzyskiwania niepodległości. Kilka dni później Rada Regencyjna przekazała mu, jako Naczelnemu Dowódcy Wojska Polskiego, pełnię władzy. Co prawda Dworzec Wiedeński, na którym wysiadał wówczas Marszałek po powrocie z Magdeburga, nie znajduje się już na mapie stolicy, ale wiele innych miejsc przypomina o wydarzeniach sprzed stulecia.
Muzeum Niepodległości
Od 1990 r., kiedy pozwoliła na to transformacja ustrojowa, funkcjonuje w Warszawie Muzeum Niepodległości. Jego siedziba znajduje się przy al. Solidarności, ale instytucja ma kilka oddziałów. Z uwagi na tło historyczne Święta Niepodległości, uwadze polecamy szczególnie Muzeum X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej. Zlokalizowane jest w miejscu, gdzie w latach 30. XIX w. na rozkaz cara Mikołaja I zbudowano twierdzę, w której osądzano i więziono więźniów politycznych. Była to reakcja na stłumione powstanie listopadowe, jeden z ważniejszych zrywów polskiego społeczeństwa na długiej drodze do niepodległości. Cytadela była świadkiem cierpienia około 40 tys. osób karanych za akty narodowowyzwoleńcze, m.in. uczestników powstania styczniowego. Była wykorzystywana w celach wojskowych przez okupantów w trakcie obu wojen światowych, a w międzywojniu mieściła areszt oraz mieszkania garnizonowe. W setną rocznicę powstania styczniowego powstało tam Muzeum X Pawilonu, które trzy dekady później weszło w skład Muzeum Niepodległości.
Pomniki i miejsca pamięci
O najważniejszych postaciach tamtego okresu przypominają rozsiane po mieście pomniki. Dwa najbardziej popularne miejsca to niewątpliwie te związane z marszałkiem Piłsudskim. Słynnym miejscem, goszczącym wiele wydarzeń rangi państwowej, jest plac Piłsudskiego. To tam znajduje się Grób Nieznanego Żołnierza, upamiętniający poległych w walce, którym nie udało się powrócić z pola bitwy. O pełnej godzinie codziennie następuje tam zmiana warty żołnierzy honorowo czuwających nad tym szczególnym pomnikiem pamięci. 11 listopada ma miejsce jedna z trzech w roku uroczystych zmian warty, kiedy to biorą w niej udział reprezentacje wszystkich rodzajów polskiego wojska. Zdecydowanie warto zobaczyć ten rytuał na własne oczy.
W stołecznym mieście znajdziemy też trzy pomniki Józefa Piłsudskiego. Jeden z nich od 1995 r. stoi właśnie przy placu Piłsudskiego, vis-a-vis Grobu Nieznanego Żołnierza i parku Saskiego w jego tle. Na terenie Akademii Wychowania Fizycznego na Bielanach znajduje się pamiętające jeszcze lata 30. XX wieku popiersie Józefa Piłsudskiego, który jest także patronem uczelni. Trzeci z pomników powstał z inicjatywy Jerzego Waldorffa w 1998 r. i znajduje się przy Belwederze, gdzie zamieszkiwał Naczelnik. Tuż obok jest jedno z wejść do Łazienek, gdzie warto udać się na jesienny spacer – czerwono-złote dywany liści otaczają to miejsce przepiękną aurą inspirującą do refleksji.
Warszawa gości także wiele innych pomników. W Parku Ujazdowskim znajdziemy pomniki Wojciecha Korfantego oraz Ignacego Jana Paderewskiego. Niedaleko placu Na Rozdrożu miniemy się z Romanem Dmowskim. Na placu Trzech Krzyży ukłon możemy złożyć z kolei kilkukrotnemu premierowi przedwojennej Polski, Wincentemu Witosowi. Poza takimi wyróżniającymi się monumentami, na terenie Warszawy (a zwłaszcza w okolicach Starego Miasta) natkniemy się na setki posągów czy tablic upamiętniających osoby i wydarzenia z długiej historii polskiej walki o suwerenność.
Przy okazji dobrze zajść także na dwa cmentarze – Stare Powązki oraz Cmentarz Wojskowy na Powązkach. Spoczywa tam wiele znanych osobistości, także tych związanych pośrednio lub bezpośrednio z walką o niepodległość, m.in. Jędrzej Moraczewski, Tadeusz Bór-Komorowski, Jan Nowak Jeziorański czy Hugo Kołłątaj.
Kielce
Skoro już wspominaliśmy o Józefie Piłsudskim, nie sposób zapomnieć o tzw. Mieście Legionów – Kielcach. W sierpniu 1914 roku Piłsudski zorganizował Pierwszą Kompanię Kadrową, która ruszyła spod Krakowa przez rosyjskie granice. Dotarła do Kielc i odbiła miasto z rąk okupanta, umieszczając na straży swoich strzelców. Mimo udanej kontrofensywy strony rosyjskiej, wkrótce raz jeszcze odbito miasto, tym razem na dłużej. We wrześniu 1914 roku w okolicy uformowano Pierwszy Pułk Legionów Polskich pod komendą Józefa Piłsudskiego, dając początek tej legendarnej formacji. Miasto dumne jest ze swojego epizodu w historii, dlatego znajdziecie tam wiele miejsc pamięci, takich jak pomniki, place czy tablice. Spacer z przewodnikiem to doskonały pomysł dla osób, które pragną dowiedzieć się więcej o historii tej wyjątkowej metropolii.
Poznań
Istotnym ośrodkiem walk o niepodległość była Wielkopolska. Od 1916 r. funkcjonował tam Centralny Komitet Obywatelski (późniejsza Naczelna Rada Ludowa), zrzeszająca środowiska narodowe i ludowe. Organizacja reprezentowała polskie interesy na terenie Wielkopolski do czasu wyzwolenia kraju, a później – przekazała zwierzchnictwo władzom przybyłym do Warszawy.
Trzeba pamiętać, iż to właśnie w tym regionie miało miejsce słynne – jedno z niewielu udanych – Powstanie Wielkopolskie. Walki toczone były bowiem nie tylko w celu odzyskania niepodległości, ale też ustabilizowania i bronienia jej już po listopadzie 1918 r. Ciekawostką jest, że 6 stycznia 1919 roku odbyła się bitwa o Ławicę. Wtedy była to podpoznańska wieś, dziś leży już w granicach Poznania. Na jej terenie znajdowało się lotnisko, które było bardzo ważnym punktem strategicznym. Negocjacje z Niemcami okupującymi lotnisko nie powiodły się, dlatego rankiem szóstego stycznia rozpoczęto atak. Dzięki zaledwie czterem strzałom armatnim oraz szturmowi kilkuset polskich piechurów w mniej niż pół godziny udało się skłonić Niemców do kapitulacji. W rezultacie Polacy przejęli największy w historii polskiego oręża łup, m.in. karabiny maszynowe i około 300 samolotów, które stanowiły ogromną wartość dla dopiero budującej swoją siłę Polski.
Tę i inne historie poznacie w Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919, które znajdziecie na Starym Rynku w Poznaniu. Mieści się ono w Odwachu, przepięknym budynku projektu Jana Chrystiana Kamsetzera – współtwórcy Łazienek i wnętrz Zamku Królewskiego.
Lublin
W drugim roku I wojny światowej front przesunął się na wschód, przez co Lublin trafił pod okupację austriacką. Do miasta przybyli wtedy wraz z austro-węgierską armią żołnierze Legionów Polskich Józefa Piłsudskiego. Nowi okupanci nie prowadzili bardzo restrykcyjnej cenzury, dzięki czemu Lublin stał się centrum konspiracyjnym. Działała tam m.in. Polska Organizacja Wojskowa, działalność polityczną prowadziły osoby mające wkrótce stanowić elitę młodej, rodzącej się właśnie wolnej Polski. To właśnie dzięki ich aktywności i sprzyjającej sytuacji geopolitycznej mieście 7 listopada 1918 rok powstał w Lublinie Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej. Związane z nim były postaci takie jak Ignacy Daszyński czy Edward Rydz-Śmigły. Choć żywot Rządu Lubelskiego trwał zaledwie kilka dni, był bardzo ważnym punktem na osi czasu. Był próbą zjednoczenia sceny politycznej, proponował bardzo progresywne ówcześnie postulaty społeczne, stanowił wreszcie autentycznie polską instytucję władzy legitymizującą narodowe dążenia do państwowości.
Dziś możemy przystanąć na placu Litewskim, gdzie 103 lata temu Ignacy Daszyński wygłosił swoje przemówienie z balkonu Pałacu Lubomirskich, zapowiadając powstanie Tymczasowego Rządu. Tablice i pomniki obecne na Starym Mieście przypominają o tym, jak dumny jest Lublin ze swojego udziału w odzyskiwaniu niepodległości.
Nie tylko cieszymy się Narodowym Świętem Niepodległości, ale też kultywujemy pamięć o tamtych wydarzeniach i ich bohaterach. W ramach akcji REGIObohater w 2018 r. nasi pasażerowie wybrali 16 bohaterów swoich regionów, którzy zostali patronami pociągów POLREGIO. Poznaj ich biografie na stronie: https://polregio.pl/pl/oferty-i-promocje/regio-bohater
Uczmy się historii i oddajmy cześć tym, którzy walczyli za niepodległą Polskę. Do wszystkich opisanych miast dojedziesz pociągami POLREGIO.
Podobał Ci się ten artykuł? Kliknij serduszko!
